انفجار بر حسب مقدار انرژی آزاد شده در آن اندازه گیری می شود و واحد آن ارگ است.یک ارگ مقدار بسیار کمی از انرژی و تقریبا برابر با انرژی است که یک حشره هنگام بالا رفتن از ارتفاعی به ضخامت یک ورق کاغذ مصرف می کند.
انفجار تی ان تی:در انفجار یک تنTNT ، 16^10×4 ارگ انرژی آزاد می شود.در یک بمب اتمی 20 کیلویی،21^10 ارگ انرژی آزاد می شود.
انفجار آتشفشانها:آنرژی آزاد شده از آنها(مثلا در آتشفشان سورتسی در جزیره سواحل ایسلند)،حدود 25^10 ارگ در ثانیه است.
انفجار در ستارگان:مثل شراره های خورشیدی(که در آن ذرات هسته ای و امواج پر انرژی نورانی و رادیویی گسیل می شود).انرژی آزاد شده از آن حدود 31^10 ارگ است.
انفجار در ماده ستاره(نواختری):این انفجار،نواختر نام دارد(باعث پراکندگی لایه های بیرونی ستاره شده و درخشندگی آنرا 1000برابر میکند).این انفجارها حدود یکصد میلیون میلیون برابر(14^10برابر)قدرتمند تر از شراره ی خورشیدی است.یعنی حدود 45^10 ارگ.
انفجار ابرنواختر:انفجاریست که تمام جرم ستاره را در بر میگیرد.انرژی تولید شده در آن حدود ده هزار برابر نواختر است.یعنی 49^10 ارگ.
انفجار ابر ابر نواختری:این انفجار می تواند تقریبا معادل یک میلیون خورشید،ماده از خود پرتاب کند که می تواند بخشی از یک کهکشان را از هم بپاشد.حدود 100هزار برابر ابرنواختر یعنی 54^10 ارگ انرژی دارد.
کهکشانهای انفجاری:مقدار انرژی آزاد شده توسط یک کهکشان رادیویی پرقدرت حدود 10میلیون برابر ابرابر نواختر است.یعنی حدود 61^10 ارگ.
انواع کهکشانهای انفجاری:
کهکشانهای رادیویی- کوازارها
* کهکشانهای رادیویی:تابشهای بسیار قوی در طول موجهای رادیویی نشان می دهند.از سویی به کهکشانهای عادی که ویژگیهای اپتیکی دارند شباهت دارند.
بیشتر کهکشانهای رادیویی که از اجرام اپتیکی تمیز داده شده اند، ظاهری نامنظم و گسیخته دارند.هسته آنها درخشان است و اغلب مقادیر زیادی از گاز و غبار به شکل نامنظم و پراکنده در آنها دیده می شود.
* کوازارها(اخترنما-اختروش-ستاره وش): درابتدا طیف این اجرام بسیار غریب می نمود چرا که خطوط مشاهده شده مربوط به هیچ اتم یون ویا مولکولی نبودند تا اینکه ستاره شناسی به نام Maarten Schmidt در سال 1963 کشف کرد که درخشانترین خطوط نشری در طیف اخترنماها به خطوط نشری هیدروژن اتمی عادی تعلق دارد منتها با انتقال به سرخ طیفی فوق العاده زیاد(چهار خط در طیف27G3 کشف کرد که به شکل همان خطوط هیدروژن بودند ولی مکان عجیبی در طیف داشتند کهنشان می داد با سرعت 4500 از ما دور میشد)
این انتقال به سرخ زیاد نشان دهنده دور شدن این اجرام با سرعت بسیار زیاد می باشد. طبق قانون هابل سرعت این اجرام نشان دهنده فاصله بسیار زیادشان نیز می باشد. .فاصله دورترین اخترنماها به 14 تا 15 میلیارد سال نوری می رسد.اخترنماها برای قابل مشاهده بودن از چنین فواصلی باید خیلی نورانی باشند حتی نورانی تر از یک کهکشان درخشنده.روشنایی یا درخشندگی اخترنماها در محدوده ی 10 تا 10000 برابر کهکشان راه شیری می رسد.حتی کم فروغ ترین اخترنماها به درخشندگی پرفروغترین کهکشانهای سیفرت و کهکشانهای رادیویی مجاور کهکشان راه شیری هستند.نور اخترنماها دارای تغییراتی نیز می باشد که این نشان دهنده کوچک بودن اخترنماها حتی در حد یک هفته نوری یا 1200واحد نجومی است.
بیشتر کوازارها ولی نه همه آنها،امواج رادیویی گسیل می کنند و تعداد اندکی ،پرتوهای سرخ و فرا بنفش و اشعه ایکس نیز منتشر می کنند.
درکوازارها بطور قابل ملاحظه ای گازهای یونیده وجود دارد که طیف آنها نشان دهنده دمای بسیار زیاد آنهاست.این موضوع بیان می کند که اولا گازهای موجود ، با سرعت بالا و گلوله مانند ازین اجرام خارج میشوند.دوما،دمای آنها بسیار زیاد است.
اما دلیل انرژی بسیار زیاد کوازارها چیست؟
پاسخ های احتمالی:
1.تغییر مکان سرخ آنها،معلول گرانش سطحی ست(طول موجهای نور گسیل شده از ستارگانی که گرانش سطحی آنها بسیار زیاد است، به سمت انتهای طیف سرخ تغییر مکان پیدا می کنند).در اینصورت اخترنماها از آنچه قبلا محاسبه شده بود،به ما نزدیکترند و مقادیر درخشندگی مرئی و رادیویی آنها بسیار کمتر است.
#مطالعات نظری،این پاسخ را تایید نمی کند.
2.پادماده:این انرژی محصول برخورد ابری از ماده معمولی با ابری از پاد ماده است.پاد ماده متشکل از ذراتی است که بار آنها مخالف بار ذرات عادی است(مثل پوزیترون و الکترون یا پروتون و پادپروتون).هنگام برخورد ماده و پاد ماده، همدیگر را نابود می کنند و انرژی عظیمی آزاد می کنند.
#به نظر مخالفان،هنگامیکه دوابر غبار متشکل از ماده و ضدماده به هم نزدیک می شوند،برخورد و نابودی چند اتم در وهله اول،ناحیه برخورد را چنان آشفته می سازد که ممکن است ابرها را از هم دور سازد و در نتیجه برخورد شدیدی رخ ندهد!
3.انقباض گرانشی:انرژی از انقباض گرانشی اَبَرستارگان حاصل شود.جرم هر اَبَرستاره میلیونها برابر جرم یک ستاره معمولی است و در جریان انقباض گرانشی،مقادیر عظیمی انرژی آزاد می شود.
4.فروریزش گاز (یا رمبش گرانشی ماده) بر روی سیاهچاله:به عقیده بسیاری از اخترشناسان تنها طریق تولید انرژی در این مقیاس زیاد، فروریزش جسمی با میلیونها و شاید میلیاردها برابر جرم خورشید در مرکز کهکشان است.دراینصورت مواد بیرون سیاهچاله، پیوسته به درون آن سقوط خواهند کرد و درست قبل از ناپدید شدن در اطراف آن، باعث گسیلهای تابش نورانی خواهند شد.نور گسیل شده می تواند مواد بیرون از شعاع بحرانی سیاهچاله را به شدت پس زند و کهکشان با هسته ای ظاهرا در حال انفجار دیده شود.شواهد زیدی نشان می دهند که کوازارها هسته کهکشانهای فعال هستند.در تصویر برداریهای دقیق، هاله ای اطراف برخی از کوازارها دیده شده که ناشی از برهم کنش و بلعیدن ستاره اطراف است.این برهم کنشها در بسیاری از اخترنماها باعث بوجود آمدن فواره های گازی(جت) می شو(چون مصرف گاز اخترنماها صدها برابر جرم خورشید است،عمر آنها باید کم باشد).
تاکنون یکصدهزار اخترنما شناسایی شده اند.
گفتنی ست اختروشهای دوتایی و حتی سه تایی نیز تاکنون مشاهده شده اند.این موارد احتمالا از برخوردهای کهکشانی شکل گرفته اند.
تهیه و گردآوری:مطهره ابراهیمی
منابع:
نجوم به زبان ساده(مایردگانی)
ساختار ستارگان و کهکشانها(پاول هاچ)
Parssky.com
Haftaseman.ir
Golestantalk.com
این وبلاگ زیر نظر گروه ستاره شناسی سپهر نیلگون و به یاری آقای کارن مولاوردی خانی فعالیت می کند.از مشتاقان به علم نجوم و فضا خواهشمندیم در صورت تمایل به همکاری،با ایمیل وبلاگ ارتباط برقرار کنند.